April 28, 2008

Taangthu Seelguuk | Lametna bei lampi zuan in

Khoveel polam a om chihtheih phialdiing a nelhsiah a om gammial Zodawn ah 'zawnna' leh 'sualna' in mipite akha azaakkhum hi. Mihing hihna zaal a a tandiing uh piak in a omkei ua, tatleekna uangtak mai in a vaihawm khum hi. A tangthu te uh khoveel in a thei phakei. Tuabang sal a taang naupang khat in adamsung a amangngilh ngei nawnlouh diing thiltuah khat a honnei.

NAUPANG PA' hinkhua ah lamet diing bangmah a om nawnkei. Akiim-apaam teng mialna in adimgai hi. Anu-apa' meel a en a, khongaihna mithah neem amu nawnkei; alawm-avual te avapawl a, kuama'n ana ngai nawnkei uh. Aveeng-apaam in lah a etsan maimah ta uhi - 'naupang guta' chi'a minloh ahihtaak man in.

Ziing a phalvaak tuung in nisuahna lam agaaldot a, ama' aa di'n lametna kawlmong vaak neuchick lelleng muhdiing a omkei. Suun nitum in a lungziinna teng tummang pih di'n kineem sek mahleh ziing nisuak in ama' aa di'n lungziinna thak ahon suahpih zeel hi.

March 2004 ahi. Singngat khua leh akiimveel ah guta laang peetmah hi. Alang-alang ah vanman thu zaak in om a, huai in mipi te su patau zou mahmah hi. Mimal van leh sum gentak louh saptuam van bang, leh sum asaang-asaang a simbang hongmang hial hi. Kei a le bangzah hiam mang. Ahia, panla tu diing a omkei, panlaak diingdaan a omkei. Kia geenlouh, 'bangmah' a omkei. 'Guuktaakna taangthu' in kaalteng in news te ah 'regular column' bang a luahthei hial hi. Local newspaper khat ah hichiin ka na gelh hial hi: "'Zoukhuak' geendaan in 'Guta delhlouh in atai' chih ahi. Mahleh, eikho dinmun a di'a et in 'Guta delhlouh in alaang' chih ahi a, huchiin azom in 'Guta delhlouh in amaingal' ahonghi hi. Tuhun in ahihleh 'Guta delhlouh in a zongsang' chih ahita!"

Hichibang thu om vengvung mahleh vaihawmna saangpeen tawi Village Council lam apan bangmah thu zak in a om ngeikei hi. Huchiin, awl in pawl tuamtuamte a ihmutna uapan hong khanglou panta uhi. Guta khat-le-nih, theihkhiat a ahongom ziak un inndongta tungtawn in kihoulemna om, chihthu bang zaak hong hipanta hi. Lohching khatbel a kisuak. Mahleh, hiai 'kihoulemna thu' te'n news laipeek a 'guuktaakna thute' tuanna diing mun a awntou zeellai hi.

NITAAK KHAT guta mat ahihthu zaaksak in ka om hi. Ke'n leng amatna mun uh ka va zuanpah hi. Innkong ka tun in innsung a thawm - kizeeppuak zotzot ging leh naupang' aw mangbang tak a "Ana! Nu, ana!" chi'a kikou ka hon zata hi. Innsung ka luut a, huai ah ka mit in ka hinkhua a diing a amuh ut ngeingei nawnlouh 'thil' ahon muta! Naupang mittuamsa khat soisak in ana om hi. Tua naupang pa apuanaak suahsak a om in akhut nunglehheen in om a, heu khat in ana zeep zialzial tamai hi. Akiim ah heutu dang bangzah hiam leeng ana om uh.

Naupang pa ahihleh Thangboi (min kikheng) ahi. Guta a mat in a om. Kum 11 lel a naupang ahi. A naupang hai in avan guuk thu alawmte' kiang a ageenkhaak ziak a theihkhiat ahi hi. Amah ahihleh mitom bilbel, maibeem velval neimi ahia, amit hah apan naupang pil vervaak mahmah ahihdaan atheihtheih mai hi. Puanaak luideuh leh khekor tom, tothop nernur, teeng a kholai a apai vialvial lam ka mukha zeel hi.

A kizeepdaan anattuak mahmah hi. Hinapi'n Thangboi in kah a sawmkei. Akhitui teng luangkangta ahidiam, ka chihial hi. "Ana!" chiinbel akikou khe ekhekh hi. Naupang lungduai tak leh thuakhaat tak zaw ahi akaa.

Lauhluat ziak in thudotnate adawng peppep a, mahleh ageensa bang geendaan dang in ageennawn zeel hi. Adaantak bel, anaupan mahmah haang in van guuk daan na siam mahmah khat hihtuak hi. Piteek, inn ngaak a omte bang akheemzoh pawltakte ahi uh. Pai gelgel a mi' inn chabi akoihna uapan laak a innsung a luut hiau chihte ahihdaan taangpi ahi. Ahia, kua toh kithuah, a.h.k kua tosawn a hichibang a zei leh maingal tak a hiai naupang chethei hihiam, chih dotkhiat zoh ahikei. Akiimveel a ding pichingte' 'iiplahna' leh 'hehpihna' lungsim kigawmkhawm thuak zoulou zaw ahive. Kei mah lungsim ngeileeng hiaibang ngaihtuahna nih a buuktuah in a om hi. Amah ka en a, a gamtatdaan te ka ngaihtuah chiang in ka chimul bang athou sungsung hial hi. Naupang 'lamdang tak' zaw ahina ve.

Hiai naupang kum 11 mi diing lel, thil hihthei mahmah khat, gawt a a omdaan ka muh in ka lungtang hon hihliam mahmah hi. Tuni tan in leeng huai naupang, panpihtu diing neilou a lauthawng leh beidong takmai a, "Ana lua; hon ngaidam ua aw..." achih ngoihngoihna awging in ka bilkha a nuse thei naikei. Naupang ahihna ah bawldaan dang omtheilou ding ahi diam?

Hiaisang a poimoh zaw dawtna khat om hi'n ka thei. Bangziak a naupang in sumgu ahidiing?

Hun hong paitou zeel a, ka lungsim ah ngaihtuahna thak khat ahong dawnkhia hi. "Na sumguukte bang di'a zang e?" chih dotna Thangboi in adawnna ahihleh, "Kou, ka nau toh sang khawng, neektheih khawng leizeel," ahi.Dikkim di'n zaw ka gingkei, ahia, adikna chiang omhim hi'n ka thei hi. Hiai muntak ahi ka geenlat uut. Hiai muntak ahi khoveel' theihdi'a ka phoulat uutna.

THANGBOI AHIHLEH innkuan khosak haksa leh mialtak apan hong kipan ahi. Anu-le-pa neektawm zong a kilohmi ahi uhi. Unau pasal thum apha ua, amah a upa peen hi. Anu-le-pa'n skul akaisak zoukei ua, unau te ahihleh suunchiang in keemtu diing omlou in amau' thu in akhosa uhi. Huan, alou-theilou ahihziak in naute kep leh nitaak annhuan, Thangboi' khut a ngak in om hi. Huchi'a zaleentak a suunhun a agamtatna un amau a 'kipahna' lungsim apiak, zaan ahonghih a khua ahongmial chiang in 'lauhthawnna' lungsim in akheek khezeel hi. Apa uh zu khamsa in inn hongtung gige a, anu uh avuaklouh chiang in naupangte 'thumanglou' chi'n atai ekh a, azeep zeel hi.

Naupang dangte, siangthou tak a skulpuan nalhtak toh kithuam a skulkaite bang amuhchiang in Thangboi in a eengthei mahmah a, amah skul kailou a hichi'a om mai, puan setak toh kithuam zomahlai, amuh diing bang uh azum tuntun hun atam mahmah hi. Mite, a innkuan ua nuamtak a kipawllim a nuikhawm zaizaite amuhchiang in lamdang bang asahial a, "Bangziak a kou huchidaan a omtheilou ka hi di ua aw?" chi'n mawltak in anaupang' lungsim in a kingaihtuah khanaak hi.

Thangboi' hinkho zatdaan hiaibang ahi. Anu-le-pate'n salam hi'n khalam hileh avaak zoukei uh. Suunchiang a a utdaan teng a gamtaang di'a khahzan in om a, zaanchiang in innsung ah kitom leh haankhum in a om zeel hi. Innsung a bangmah lamet diing leh kipahna diing mulou ahihchiang in tuabangte zong a kholak a om nop asakzawk peen ahidiing him mah ahi? Lawm-le-vual een ngoihngoihna leh zukham a haankhum gige-na in naupang' lungsim akhan diingbang in hoihtak in akhang khesak theikei hi. Awlawl in sualna chii in alungtang ah zung honkai a, huchiin ahong khanglian hiaihiai hi. Tua singnou hong khangtou hiaihiai peen lung in aneeksiat louhna di'n leihoih piak in a omkei. Ahinna di'a kiphamoh tui kiningching tak buahkhum ahikei a, nisa mahleeng muhsak in a om tuankei hi.

Tu in naupang Thangboi in, ikhangthu a di'a chiamtehtham ching in "guta-naupang soisak a om masa peen" chih minloh ahong hita. Himahleh, ngai in, i taangthu geen hiai ah abeikei.

Abul kipan pan phet ahi.

© vaphualization May 8, 2005