December 15, 2008

Innlum a Krismas zang di’n

ZOGAM PHALBI NUPI’N a puanpi vot takmai in Lamka khopi a khuh leengluung ta di’n ka gingta. Tedim Road dung ah secondhand van a kiluikhe phengphung ta dia, sinlai naupang te’n khawlhun leh vaantaang in hun awl zang in, mun tuamtuam a kipan bazaar kai di'n mi hong paikhawm ta dia, mundang a omkhia te tungkhawm panpan ta in, mipi leh gari kiphu nuainuai te’n lampi leh kongzing lai te a kitawtsak ta mahmah diing hi.

Kaihlam taang leh Lungthul taangtung lam khawng a kipan hongsuak khia, phalbi ziing ninou in Zolei mual leh guam te neemtak in honsal hiihiai ta diing a, Tuivai leh Ngajam-Tuiliam dung ah ngoumei a zaam liiliai ta diing. Hanship te’ Zawngsihlui sak a thuangpaak leh theidampaak zu tawp in vasa neu chikchik te haam vengvung ta diing ua, huchihlai in, Mualnuam in ziing nisa mulou in khomite’n nilum awi di’n Kotpi Mual lam a honzuan pan ta diing uhi. Vangaitang lam a singtangpa’ bi inntung a vuuk kia, ngou phihphiah te, leh thelnah tung a ngou dai kia tang singseng te’n laphuaksiam te’ lungleen a puangsak mahmah ta diing. A minthang Lungleen Kawl a kipan huihzang hongnung tonton in Sialkal Tlaang dung a honmuut panta diing a, Cikha, Haiciin zaang khawng ah mei a kai thrithriai ta diing. Sa chaang leh gan kai di’n Singngat tuailai te’n Buanlawn Tlaang leh Sasan Kawl lam a zotlai un, Thanlon tuailai te’n Vaiphei Mual lam a zuanpan ta diing uhi. Huchiin, Buukpi te’ Sakeel Kawl a suunni a hongtum khitchian, khavaak in Sinai Mual leh Songtal vaangkhua te a hontaan singseng diing a, biakinn a lia-leh-taang te’ laapawl zilna ginglawm te tungtawn in, zaan khosawt sianglai ah, lemna leh muanna in mualkuam a thawn chiaichiai ta diing hi.

Hiaibang hun in, Zodawn loutul leh pawn lak khawng ah taangsaam a hongpaak siuhseuh diing a, tua te’n Mang pianhun ahihdan hon langsak in, Bethlehem ngaihna tulsa lungsung ah a hon thaksak nawn ta.

Krismas hun hongtung nawn in michih lak ah ngaaklahna leh lawpna a hontun hi.

I kum a hongpung tou zeel a, sinna leh sepna ziak in mun dangdang ah i hong omkhia a, Krismas i zatdan a hong kidang hiaihiai hi. Innlam a nuamtak a a kilop dupdup lai in, adiak in India khopite ah a gim himhim le a nam phakei. Mundang a omte’ een huailouh hun pen ahihleh Krismas hun ahi. Amau te’n hiaibang hun a hongtun chiang in, hun paisa a, innlum a Krismas a na zatdan te uh ngaihtuah ua, eimi Krismas laa te ngai kawm in, suangtuahna khoveel a kilaam in, lungleeng ngoihngoih in hun a zang zeel uhi. Krismas hunnuam ana zatna sate uh amaute adi’n a kepbit thiintheen uh, gou manpha ahimai hi.

Delhi a lawm khenkhat in, hiai gou manpha a kepbit te uh hon phelkhia uhi.

Neulai Hunnuam
“Krismas a hong tunchiah neulai a lawmte toh niik, khedap, muja leh clip thak khawng kilaktuah a, kua’n balloon a muutlian zoupen chih kidem laikhawng ka phawk,” Luni in chi hi. Siasiam in, “Neulai a puanak thak, tual, a lace pan sirser, a rong laar deuh mai neihlai khawng nuamlua eive maw,” chi. Krismas ni a puan-ak thak toh kizeem a, sungte’ kuan le ngaakzou lou phial a omlai khawng Ginthang in ngai mahmah hi.

“Nu-le-pa te vanlei hongtun di kal uh ngaklah a niteng a bus station bang va kitung mai. Puanak, khekol, pistol, khedap thak chihte toh nuam kisalua. I nute’n tanghou khawng su dapdap ua, nitak leenkhop tawpchiah kine zel,” chiin Kham Naulak in geen. “Thanlon ah nam tuamtuam - Hmar, Vaiphei, Simte, Paite, leh Gangte kiteng khawm vek ahihziak in Krismas hun nuamdiak abang.”

“24 Dec zan a kuang doh. Kithuum in Pathian kiang ah i deih mahmah te aban-aban a gen daudau. Genzou, lumsuk, ka kuang kei lu zawn ah a om na hiam, chih en thaknawn. Huaikha, ziing baihtak a thou. Lupna nuai enpah, haha, nui khe kha! Pathian in ka van deihte honpia, chi in kipak mahmah. Puan-ak/khedap a omle bang silh/bun suk ziau. Lawmte va ohchhan zaih lai,” chiin Tete in a neulai hunte hon phorkhia hi.

“Nitaak lengkhop kar a Biakinn kiim a ‘In Out Rain Water,’ ‘Dampa-Spite’ kimawl lai ka phawk. Nute’n i pai utma a ahon paipih chiang ua nuak lai khawng,” chiin Chingboi in geen hi. PL Siam in lah, “Phantom pistol toh Lion keep kaap puak phekphek lai kaan omlou,” chi.

Nenem Vualnam in, “Veng naupang te toh nitak chia mei awi di chi, suun a sing khawng kitom zel. Azoh, ingah teng kha nitak chia field a kitawi khawm laihlaih inchin kichih zaizai zel. Nuam himai!” chi.

“Mawngluikawi lam ah Krismas paak phiphia te va kilou inchin, Taangsaam kung khawng kihawl sek. Apaak te bang va kibohpuk zeelzuul mai. Hiai paak ten December chiah i Zogam a kilawm sak mahmah. Tu’n a pak muh di lah om nawnlou a maw,” chiin Biakson in Singngat ngai mahmah in geen hi.

Malai Hunnuam
“Krismas kuan chia ka phawk chu maw,” Ngangai in geen a, “meikai thriithriai, aksi phe leplep te, biakinn a decorations te leh Krismas laa kikhah ging. Nitak kikhop tawp chiang a innkuan te toh meiphu kiim a sangkan lai khawng.” Khokhawl in ahihleh, “Innkuan a kimtak leh kipaktak a omkhawm laite a hon phawksak diakse,” chi hi.

“Khua a hong keu a, geepsim niipniap in i hong om a, lou nnasem te’n lah nnasep zouta, tuailai leh papite’n gamlak a sa beng, niteng phial a honman uchu sahou kigu mun atave! Nitaakchia’n lah khua a gamlum mahmah a, naupang chik hilele lungsim khat a nopna honpe lua,” chiin Lambawi in a Suangdai hunlui hon pholhkhia. Benson Guite in, “Singtang lam, khua khawng a zat khawmlai nuam e,” chi hi.

Kamlian in, “Krismas a hongtun chian van thak, bomb leh buuk bawl lai khawng ka phawk a, lawmte toh zaleen deuh, laisim di omlou a om theihlai ka ngai a, zan hah leh bawng ching lai bang ka thei gige,” chi hi. Joy Thanglian adi’n bel, Krismas i chih zingkal thoutuung sasem dia kuan, mike a Damhoihching/S Chingnu te laa ki play, mei khu gim nam, nungak te’n tui pua, singpi ki dawnkawm chih khawng ahi hi.

Thianmuang in, “Ken maw Christmas chiah innkuan kim a biakinn kai khawm, biakinn sung bang a mei (meh huanna) hong khu lingleng leh zansawt chia Krismas laa hong kikhah ten innlam ka ngaihna hon liansak diak,” chi. Biakhoih in, “Ka muhdan a nisa bang a satdan tuam, a vot dan tuam. ‘Krismas top!’ ka chisek ua,” chiin geen a, “a ni a ann nekkhawm leh ann nekkhit a kholai fang khawng nuam ki a kisathei.”

“Lawmte toh Krismas shopping pai, laa khawng zil in carol khawng pai, Krismas hongtun chiah atuam a zat sang a nupi-papi te toh leenkhopna inn a leenkhawm zaizai mah nuam pen,” Chinghoih in chi hi. “Delhi ah nih vei ka zangta na a, a nuam ka chihna di point khat le ka thei mahmah kei.”

Mang Ngaihte in, “Pathian hehpihna zaar in gam tuamtuam nga ka phata na a, eilawi zatdan a zang ka theih omnai lou ahi,” chi maidan eive.

Nuam Rura!
“Ann neekkham khomui kuan a kuva hai kawm a Teddim Road dung ah kimelhtuah lalaih. Leenkhopna ah laa thei ngellou a phuur a phuur. Tawp a lampi lai ah zun kibaan peh. Huaikha zanhak di’n hon ngak. Sung te’ phallouh te bangle kigu teitei. Bonfire kiim a tu toh, a laam toh phe nuaihnuaih. Nuam rura!” chiin Biak in a hunlui ngaihtuah kiik hi. Khup in a tangval tuunglai a nungak te toh puanza kikop, ann neekna a kuate hiam toh meh dohkhop, Kumthak sangkan leh thilpiak kipiaktuah te mahmah in hiai hun sunuam ahihdan geen hi.

“Leengkhawmna khawng ah laa theihna sunsun - a thunon lak - sa vakvak, upa’ te ngaihdan hi khollou. Jesu pian champha le kiphawk vetlou, a nopsak lam kia a kipai,” chiin Muan in geen. “Huaichiah, 31st Dec lawmte’ inn ah zang. Daak 12 hongging. Teddim Road phei ah kizui. Signboard teng lehkheek. Sagou te’ dohkaan bang lampi laitak ah tung vervur.”

Buukkaakna & Krismas Diktak
“Khatvei, neulai in ka nu’n sneaker khedap a kibang, AIR kichi te, ka u toh hon leisak lalat a, kikhawm dek pheituam sau teng di’n a hon sawl ua, ‘AIR’ kigelh pen khuhsuk kha ahihchia, a dawk keikha di chi ut bilbel lou himai,” chiin KK Tawmbing in geen hi. “Tuhun khawng in ahihleh zingkal a sasem dia kuan a, phalbi khovot nuai a singpi lum dawn kitkit khawng maimai nuam kisa ta,” chiin behlap.

“Neulai ki ngaipen hinte, lenkhopna hall a di buhpawl puaklai, a ziing a sasem na a a zunbu chaang, leh beelpi sapok khawng salam ngaihtuahna ah suak. Tu’n Bungmual a buhpawl puakna mun teng inn dimta,” Thangza Mwan in chi. “Khalam ah, ei bang a mi niam, kua thulaklouh, aman it a a mabaan di theisa napi a, a dinmun sangtak nusia a hongpiang, a hon it didan hon ngaihtuahsak mahmah ve.”

“Ka neulai in Krismas a hihna tak ka na phawkkei a, vanthak nei di, Mas putek in thilpiak hongpe di, chiin Mas hongtun kal ka ngaklah thei petmah,” Sangpuii Chhakchhuak in chi hi. “Ka pichin nung in Krismas diktak ka zangta a, bangmah hikei leng le, tu’nchu niteng a Krismas zat di ka chimai.”

“Krismas hun in emotions chiteng hong neisak thei,” chiin Haute in geen. “I neulai a mi pawlkhat a ding a lungdam pen ni, van thak ngah ni chihbang, aihhang mi pawlkhat adin, khitui nuul ni ahi. Mi’ neih bang a vanthak nei zoulou te adi’n kikhop di bang nuam lou thei. Krismas hun i chih suahtakni ahihkeh lungdamni in tuat in, Jesu tung a i lungdamna zahzah mi huhna, piakkhiatna in zang thei leng uthuai ka sa.”

HIAIBANG A LAWMTE’N Krismas memories leh experiences a treasure te uh ka hongelh dendon ziakkha, kei’ aa kia hongelh leng, simtute a bored khaak di ka luahziak ahi. Kei’ a te zaw k’on gelh sedah di. Ahi, innlum a kum 4 mawngmawng Krismas ka na zatkhak nawnlouh nung in, tu in, zang di’n ka hong kisa ta. Tu, hiaibang hun khawng in mite a din a lungsung uah Bethelem ngaihna hongthak mahleh, kei a din zaw, Bethelem lamlam le hilou in, pianna Zogam mahmah ngaihna a hongthak zaw ka chi. Khovel gam lianpi lak a ka gam, ka inn ka chih theihna di mun omsun. Kholai a ka pau mahmah zang a ka leen theihna. Sungkuan, tanau leh lawmteng a kimna. Tua gam nuam zuan in ka hongpai diing.

Innlum a Krismas zang di’n.