May 12, 2007

I music dinmun

Zomi lasiam, Chingthianngai in a bawl, “Tuibang Gawmni” album leh JK Kam, Khaipi, Sanlun leh adg. adg. te bawl, “Baanzaal” te mazek in ka ngaikha a. Hiai geel i ngaihkhawm chiang in kikhiatna uangtak muhtheih hi. Baanzaal peen, Tuibang Gawmni toh teh in music te changkaang thei mahmah a, siamthei peetmah uhi. Laa thu te bang leeng gilzaw diak hi. Bangziak a hiaibang kikhiatna om ahidia le?

Tukum SSPP JHQ Delhi in music awards daan khat patkhiat sawm ahihthu ka na zakha hiauhiau a, taksuah a honghih leh hihlouh diing ka geen theikei. Mahleh, hiai thu toh kisai in ngaihdaan tamlou k’on gelh. Mimal ngaihdaan liuliau ahi.

Hiai bang a music awards bang hawmkhiat theih hileh, i khanglui leh khangthak, la siam, tumging siam, leh lagelh siam te “theihpihna” leh “haanthawnna” nasatak a honghi ngei dia, mabaan a music lam a i dinmun hong hoih zawkseem, changkaang zawkseem-na a hontut ngei ka lamen hi. Hiai award bang hawmtheih hi a, sutzop touhzeel hileh michih lak ah “kitaitehna” i chi hia, tup khat - huaibel, award laak - hong om dia, i dinmun hongkhang mahmah diing hi.
Tulel dinmun in lasiam te’ lak ah ki-elna a omkei a, amau ngei in leeng kipahpihna bangmah a dong tuankei uh. Bangtan hiam a pat i laa tualleeng te uh a hong niamkiak a, laa thak i neihlouhna khua a sawtta. Pathian’ laa lam ah ahihleh maa i sawn a, khangthak lasiam bangzah hiam hong kipankhe te’ ziak in i mabaan a limchi. V. Lalboi, Grace Siamte, Vungthiankim, Gloria Chiinlianniang…. tawmchik lel geen in.

Amasa in, recording studio i neih te’n i music changkaanna d’in moh a paw lian mahmah uhi.
Lamka ah recording studio li (4) bang a om a, tua te: Lengtonghoih, ZRS, Gibeon leh Roulngul ahi. Lengtonghoih in van a nei hoih mahmah a, himahleh a khoihsiam diing mi a tasam. Music ahihleh Sia Gohau in a tum a, amah ahihleh siam lotel, amah kaan omlou phial. Himahleh, a music paidan te a update meengmeeng khollou a batna chiang om. ZRS ah TG Lian in a khoihdeuh a, amah hi amah-leh-amah a kisinsiam ahi a, ei’ dinmun a din bel siam huntawk. Himahleh a hihtheihna in phaaktawp a neihhun hongtam. Ahia, hiai i geen in, i music khantouhna dia amau geel’ sepkhiatsa te kitheih mohbawl i chihna ahi tuankei.

Kei muhdaan in, laa a kibawl chiang in, kigin khawlna ki tasam mahmah hi. Studio sung a khatvei sa, huchia a key teng musician te’n ana gelhkhia un, huchia record suk ziaulel. Nawmtawm taktak a thil i bawlziak un i laa te uh a nalh diing bang in nalh thei mahmah lou hi. A kaih mahmah leeng tulai vai nawnlou theilua.

Kei’ mimal thiltuah khat k’on gelhdia. Class XII ka zoh un, kitheih gigena diing, chi in ka lawmta un laa ka na gelh ua, sum kithoh in ka na khum ua, a video leeng ka na bawl uhi. Amasa pen Lengtonghoih ah ka bawl uhi. Music bel siam lotel, himahleh aman ei’ deihdaan hondawp khollou in, ut daandaan a hon zuutsuk mai. A mixing lampang leeng chaudeuh bangsim. Deihbang a chiang zoulou. A kumnawn in ZRS ah a dang ka bawl nawn uhi. Hiai ka bawllai un ka hinkhua a ka mangngilh meengmeeng louhdiing thil khat ka hontuak. A dawr ua ka omlai un, amau a hong houlim ua, CCPur a laa te a thringdaan, Mizoram a te toh tehdia lei-leh-vaan a batdaan khawng a hongeen ekek uhi. Kouleeng ka dawng ua, district khat toh state khat chu tehkaak theih louh di ahi, chiin ka pang saam uhi.

Hiai in i dinmun a niamdaan a hon sulang. Huaikia ahikei, simmoh a i omdaan toh. Tualou in, lawmdang te khat in hichiin geen ngei hi: “Khatvei, unau Mizo te’ inn ah news fee va dong ualeh local channel ana en unchin, huai ah kha eimi te’ laa khat hong kikhah hiveh aw. Amau le ‘A thring eem mai, hiai te te’ laa khawng’ chia channel kheek geih uh.”

I laa te uh, public domain a kaapkhiat theihna lampi omsun, Lamka a i local cable te’n i music dinmun hihsaangna di’n moh a pawlian mahmah uhi. Tamtak te phungvuh in, mipi te’ theihdi’n phoukhia uhi. I paidaan un mimal a music video bawl te’n cable operator te a kipan bangmah sum a mukei ua, a muhkiik uh omsun bel a laa te uh mipi’n a theihpih uh ahimai hi.
Kou’ thiltuah hongeen zeel leng. Laa nih ka bawl te uh video ka na bawl uhi. Amasa peen Hornbill te ka kila sak uhi. A thawn in video hon bawlsak ua, amau copyright a tang uhi. Himahleh duhthusaam tak a editing bawl omlou in a sial in cable ah hon khahsak top uhi. A nihna ka honbawl nawn un Bungmual a Uptown te kiang ah ka hih ua, video laakman leh editing man in Rs. 800 ka seeng uhi. Hiaibel kou’ aa hong hita. Kou a CD nei mawk le ung le bangchia mipi’ theihdia hihlaar diing? A thawn a cable te va khahsak mai ngaizeel.

Hiaibang i dinmun ahi hi. Phattuam ngaihna ngen a pangtou ki hichiat sim hi.

Tulel dinmun in laa tualleeng thak, hit deuhmai i neikei a, Mizo laa te’n nasatak in i huihkhua a honzeel hi. A video uh nalh i sa a, a laa uh nalh i sa a, a kicheidaan uh i enton a. A tom in geenleng a culture uh a honzuak nasa mahmah uhi. America in leeng a culture Hollywood leh MTV tungtawn a a zuakkhiat bang uh ahi. Politics ah luutzual le, nidang in CNA hon makaih lai in MNF in i nung a honzui a, himahleh en tu in amau, Mizo te’ nung i zuita. Music dinmun leeng huchi hileh kilawm. Lengtong Pauno te khawng in album a bawl masak lai ua a quality toh huai hunlai a Mizoram a suakkhe te’ quality tehkhaak sin lehang, hon phazou teuhlou uh ahi. Himahleh tuchiang in Mizo te nungdelh zeel i hongbang. Bangziak ahi diam? Talent a neihziak uhia? Sum a hauhziak uh? A ki pahtawi siam ziak uh ahidiam? A media te uh? Lelte magazine leh Lelte Awards ziak mahmah ahi diam?

Hiai hi hoihtak a ngaihsut a, thathat laak a, spring bangmai a hon kaaptou tu dia i zat uh poimoh ta hi.

I media te mahmah un leeng i music leh a dinmun lel te a ngaineepna chiang om hi. Music news i chi hia, review, critics chih daan deuh khawng muhdiing om ngei mahmah lou! Malam in Frontier Weekend te’n hon pan man mahle uh hong tawpkiik nawnzeel ua.

1990s nung lam apan music trend ka na muhdaan in V. Paukhansiam, Lengtong Pauno, Haumang, Lianlunching, S. Chingnu, Zorock, SN Thanga, Thangboi Mangte, Muana Ngaihte leh new age ah Thawnkham, Benjamin Thomte, Mimin Baite, S. Pauginmun, Rabbi – hiaiteng album ana bawl, michih in a laa te uh i saktheih pih simchiat te ahi uhi. Maihkhaak tampi om maithei. Hiaiteng a laardiak te ahi uh.

Huan ah, geenlouh theihlouh khat, i society seh nih in a kisuah a, a zawng leh a hau, i chi hia, a changkaang leh a changniam, khopi suak leh singtaang suak. Hiai geel kaal ah gap lianpi a om a, a music deihzawng uh leeng a tuam mahmah. (Michih’ taste leeng a tuam.) Khangthak te kawk deuh le. Muana Ngaihte’ sak Deih Anglai bang New Lamka leh a baan a Zodawn te ah a laar mahmah a, himahleh a khopi lam te ah kuaman ngaihtaak a sakei uh. Thring a sa uh. Eimi laa te singtaang lam deuh te’n paakta, ngaisaang in, a na khopi suak deuh te’n Mizo laa leh saaplaa khawng ngai ut zaw hi a theih in om hi.

Hiai music taste geel kaal a gap awng ompeen hukdim khangthak te’ mohpuak ahi. Michih in i laa te uh i ngaihsaang vek theihna diing un panla ni. Midang te’ hihdi’n ngaak keini. Eilou a seemdiing mi a om tuankei. I music siamna te SSPP conference chia perform na’ng tanlel in hunsa kei ni. I la lui te sa thak ni, remix thak ni. La phuah ni, lapau te keembit ni. Talent hoih taktak neite’n kisaan in tulai vaideuh in i la te uh kaih bawl ni.

1 comment:

vaphualization said...

Comments from Zogam.com

PAUL KHAIPU, on 2007-05-07 06:26:36
Zomi music changkang toto ding i lamen... Himah leh tawm kong kum ding aw Pu VPL...

Album khat piankhiat nading thu tampi leh sepna kisam hi. Album khat sungah ladawng 10 (normally) bang omthei zel mah leh dawng khat ahoihtaktak ding bek zongpen hun tampi, thu tampi leh sum tampi mah bei kul hii.

Kei muhna tawmbang section nih in gen leng. Album hoih ding i deih leh;

(1) Composed siamtak i phuah hileh (Eg; Lyrics ki Rhym mahmah lo khawng om..etc...)
(2) La hoih kiphuaksa pen Arrangement in tawisang sawnsawn hi. Arrange bawlte asiam kei leh lahoih khat zong lasia suak thei hi.
(3) Studio Quality (Tracks bangzah tawh khum ding, Mixing kuan koi ah bawl ding ? Kuan mix bawl ding...? )
(4)Album Cover and featues (Eg... Songs Titles lining - La minte gualsiam kisam... Graphic design hoih kisam etc...)

Atung ateng kicing cih hi lo a, apoi deuhteng cihna hi...

Tua khit ciang section nihna ah music industry kician i neih ding kisam hi. (Eg;Album hoihtak bawl in azuak nading kician kei leh Album nihna ki bawl zo nawn lo ding hi...) Tuate enpak leng;

(1) Selling power (CDs or Cassettes bangzah bang bei zoding hiam?
(2) Copyrights (Composers, singers leh distributors etc...)
(3) Marketing (how far can we reach the message to sell...)

Section masa bel Album quality tawh kisai himah leh Section nihna pen Album hoih kibawl zoden ding kisap mahmah dinmun ahihi...

PAUL KHAIPU, on 2007-05-07 08:01:37
Ei Zomi tamtak in thupi leh ciamnuih i khencian theih ding tampi kisam lai ding ahi... Thupi gengen in ciamnuina peuh asuakto zelden. Kei bang a thei ka hih loh hang music ka veina hang bek mah tawh ka muhdan kong sunkhiat hi. Athei leh asiamdangten ong kuppih lai hen aw...

Ginza, on 2007-05-07 20:00:04
Music Award neih poimawh kasa.Huchileh I Zomi sung a talent nei te a din exposure leh recognistion a hi dia, banah future talents te a diin encouragement hoihtak a hi ding.

Hiai in music lam a masawnna hon tun ding in ka gingta.

Ginza, on 2007-05-07 23:47:59
This is a good write up regarding our Music status. I truely agree with the view put up by the author. Being a music lover to the core myself I felt this deep in my heart.

We have talents within us. The major issue is money again! The studio charge by the day. We have no options but to records all the songs for an album in a day or two to minimize the cost. In the process it effects the quality of the music and songs tremendously. Ideally one song should be recorded in a day or more. This way one could rectify the mistakes and improve the quality. However for this the studio's bill would be high again. This is where the rich people should come in.We need willing and generous producers to promote our music. We need platform where the talent could be seen.We need more music events. We need more promotional music concerts when a new music album is release. That way people would start buying cassette and CDs and not rip it from someone else PC.

Its time we think and make our moves!

Tungnung, on 2007-05-08 01:14:33
Zomi chi a Paite kampaute chouh huomkha zel, Zomi in bangtan huomsah a bang tan huom sahlou, tuo a tunga lasahsiem na gente sangin Zomi Kishore Kumar Haumang leh S Chingnu te lasah Zo Vakhu Kop Bang in chite talat manpha zaw hilou? Zomi late lah a Zo Vakhu kop bangin keset khel a michin in a ngai keset dang a um nai dia?

Chi deudan hi, lungthah zong hisam sing e, ei-le-ei kal ah maw, keep it up lun.... na lungthah kha de aw

stewart, on 2007-05-08 04:10:49
BANGCHI BANGA KHANGTO DING.?

Eimi zosuan te lakah tuchiang in iet leh aki khangto mah mah ta a himahleh leh langkhat ah i niam mah mah na om hi. Huai banghiam ichih leh Information Technology lamah i niam mah mah laiin kathei. Huchi ahih chiangin ag bangchi a panla ding..? Imaban iet chiang inah gam khangto(changkang) zawte i et leh a neupen inle Computer chihkhawng thei ta uhi. Ahih leh eite zomi te lakah bangchi banga panla ding ihi hiam?? Kingaih tuah ahun ta. Tuchiang inah i et leh Computer Science a kipat a MCA (Master in Computer Application)zokhin khat le nih khawng chauh awm ihi.Miten bangmah a asim nonloh uh eite a din bel haksa mah mah lai hi. Hichi kawm kal lah a unau Gangte te lakah unaupa .nullKiemlou Gangte of Chiengkawnpang, Lamak in tulai takin ah Computer Science ah MCA(Master in Computer Application)zil hi, ahaksa maithei. Adiak inah Gangte te laka din ah AMAH AMASA PEN HILAI HI.Hilele ei ZOSUAN te ading ahih man inah, i deihsakna inga.Kingaih sut hunta hi.

gummaam, on 2007-05-08 18:16:23
kenle heutupa Ginza gen dik kasa mah mah ve. sum hi a poimoh khat chu. hiai sapte recording ahihkeh i theihphak Mizo te recording te khawng kha hoih petmah. a vanzt te uh hoih thei in mantam thei petmah dingin gingta veng aw.
huaizoh ka ngaihtuah nawn khat chu eilawi in cassette i bawl chiangua kuate hiam chihdan a ki Dapzarl in bawl lua; huchi suk mai heh chih tamlua, a tawp a hoih khol loupi suah gaivek chidan deuh .
a thumna ah hiai sound lam siam taktak, experience nei tak tak ei Zomi te lak ah ki om nailou ziak le himaithei ka chisek aka ka ngaihtuah maimai chiah. hiai sapten sound engineer a chihdan deuhte uh kha. ''Live Music ' khawng ahih chiah ki siam thei lua eingal ve maw!!!!
a tawpna ah kei mimal in chu ka tuakkha/hihkha ngei naikei na a, album ahihkehla khumdek i hihleh chu i khum ma in i deihdan leh i utdan hoihtak in chiang masa le. a mun ah va buailuat ngaidin ka theikei. huaichiah hiai a khumna mun a semte khawng in hih hoih khol lou ahihkeh hon noh simmawk khawng ahih uleh chu heh ngam sim maidi ka chive he he he he khumna man dia sum ki pia a maw.

maiteh khuak, on 2007-05-10 03:08:13
Ken le ka muhdan hon gelhtei leng, La ka ngaihkhiak chiang in ei(paite, thado, hmar etc) te sang in Mizo late ka ngaikhe utzaw hi. Unau Teddim lam a te sang mah in le Mizo la ka ngaikhe ut zaw. Mizo lasiamte amelhoihthei ua, zei ban ah a changkang ziak uh a Mizo la ngai ut chihna hipah ding in ka kigingta kei a, perfomance lam a siam zaw ua, ban ah eilawi sang in a khangthakte un le a lapau uh thei zaw uh hi in ka mu.
Music lam ah bel D key khawng thei ham2 ka hih ziak in ka gen thei kei. Himahleh la lam ah bel Unau Teddim lamte sangmah in le siamzaw uh hi'n ka thei.

Kei muhdan in Teddim lamte' late kha Kawlte la (Radio khawng a i zaak zel te'n) in influence lua kasa a, nalh kasa law thei kei. Lapau lam ah bel ei India ate sang in a thei zaw tham uh. Huai ban ah ala uh nalh mah2 i sakte khawng Sapla kaih a lak khawng uh ana hi ut viau a, ei product le chihtheih tak2 lou hi.
Ei Lamka lak ate leu2 lah Mizo late'n hon influence zou lua a, huaite kia hai chilh hang a, i local artistte survive zoulou uh hi'n ka mu.